The Act of Breathing: Notes on Fugitivity
Met The Act of Breathing: Notes on Fugitivity creëren curatoren Sorana Munsya en Evelyn Simons een ruimte-tijd waarin de verbanden tussen de strijd om te kunnen ademen en het concept van Black Fugitivity worden onderzocht. "The Act of Breathing" is de titel van een gedicht van Sony Labou Tansi waarin de auteur de adem verkent als zowel een herhaalde, instinctieve kracht die essentieel is voor het leven als een recht dat - wanneer het bedreigd wordt - een instrument van politiek verzet wordt. Het begrip Fugitivity, dat vooral ontwikkeld is in zwarte Amerikaanse en Caribische literatuur, verwijst naar het slavernijverleden en de vlucht van marrons van plantages. Tijdens het symposium zullen we onderzoeken hoe we dit concept kunnen vertalen naar een hedendaagse Belgische postkoloniale context.
In de loop van de dag zal Black Fugitivity worden besproken door de ogen en met de expertise van de volgende sociologen, curatoren en kunstenaars: Véronique Clette-Gakuba, Sofia Dati, Magali Elali, Hamedine Kane, Valérie Kanza, Kenny Mala Ngombe, Rachael Moore en Laura Nsengiyumva. Hun bijdragen, vertrekkend vanuit perspectieven die gebaseerd zijn op doorleefde ervaringen, belichten talen en praktijken die specifiek zijn voor de realiteit van Black Fugitivity binnen bepaalde geografische gebieden, terwijl ze ook verbanden leggen met de diasporische realiteit die in België speelt. Op deze gelegenheid zullen de performances van artiesten Nkisi, M I M I en Nick Coutsier een spontane en organische dialoog aangaan met de discursieve praktijk van de andere sprekers. Dit symposium is een vervolg op de tentoonstelling The Act of Breathing, die in de zomer van 2022 op Horst plaatsvond.
10:00: Welkomstreceptie
10:30–11:00: Een welkomstwoord van de curatoren, Sorana Munsya en Evelyn Simons
11:00–12:00: Véronique Clette-Gakuba — Black Fugitivity in België
Gesprek en discussie met het publiek (In het Frans)
Véronique Clette-Gakuba behaalde een doctoraat in sociologie aan de Université Libre de Bruxelles en publiceerde onlangs "Épreuves de colonialité dans l'art et la culture - Faire exister un monde noir à Bruxelles" ["Bewijzen van kolonialiteit in kunst en cultuur - Een zwarte wereld laten bestaan in Brussel"]. In het kader van dit initiatief werd haar gevraagd een kaart te maken die Zwarte ruimtes in Brussel in beeld brengt. Dit werk, dat zowel put uit concrete historische elementen als uit andere, meer persoonlijke bronnen, onthult de vluchtige en kortstondige aard van Zwarte ruimtes in de postkoloniale context van Brussel. Na de presentatie is er een open discussie met de sociologe.
12:00–13:00: Sofia Dati en Laura Nsengiyumva — Fugitivity en Taal
Paneldiscussie (In het Engels)
Het doel van deze discussie is om een taal te bepalen die specifiek is voor Black Fugitivity in de Belgische postkoloniale context. Curator Sofia Dati en kunstenaar Laura Nsenguyimva bespreken de vertaling van concepten ontwikkeld in het referentiewerk The Undercommons: Fugitive Planning & Black Study van Fred Moten en Stefano Harney. Dit vertaalproces zal ook worden onderzocht in relatie tot "Radical Absence", een theoretisch concept en artistieke praktijk ontwikkeld door kunstenaar Laura Nsengiyumva. De kern van deze discussie en van het symposium is een discussie over noties van afwezigheid/aanwezigheid en hoe deze zich verhouden tot Fugitivity als een methode van creatie, verzet en zorg.
PAUZE 60 min
Gratis lunch voor alle deelnemers
14:00–14:45: Valérie Kanza — Fugitivity en Dekolonisatie
Lezing en Filmvertoning (In het Frans)
In haar lezing over het verhaal van het "Centre International" aan de Belliardstraat 220 trekt filmmaakster Valérie Kanza parallellen tussen de geschiedenis van de onafhankelijkheidsstrijd in Afrika en de begrippen Fugitivity en panafrikanisme op Belgische bodem. Op basis van het leven van Thomas Kanza en archiefdocumenten vertelt de film het verhaal van het centrum en dat van de leidende figuren in het panafrikanisme, het dekoloniaal gedachtegoed en de Afrikaanse vrijheidsbeweging in Brussel.
14:00-15:30: Hamedine Kane and Valérie Kanza — Fugitivity en Panafrikanisme
Discussie en debat met het publiek (In het Frans)
Tijdens deze paneldiscussie onderzoeken Hamedine Kane en Valérie Kanza hoe “fugitive moments”, vooral uitgedrukt in de vorm van ballingschap, de mogelijkheid van een sterkere panafrikaanse praktijk vormgeven. Het artistieke onderzoek van Hamedine Kane - dat gaat over kwesties van migratie en ballingschap en de aanwezigheid van zwarte Amerikaanse artistieke en politieke figuren in Europese ruimten aan het begin van de 20e eeuw - wordt in dialoog gebracht met archiefmateriaal dat Valérie Kanza heeft verzameld.
15:45–16:15: Kortfilms van Hamedine Kane
Filmvertoning (In het Frans)
Hamedine Kane presenteert twee van zijn kortfilms.
Habiter le monde, la Marche [Leven in de Wereld, de Tocht]. De film volgt de routes die vluchtelingen nemen en bewandelen: havens, enclaves, delta's en grenzen, ruimtes die veranderen in plaatsen van troosteloosheid en opsluiting. Het werk verkent de mythologie van het lopen, van pelgrimstochten en diaspora's, maar ook van dwaaltochten en omzwervingen. Kane toont ons verhalen van hoop, liefde, speelsheid en wanhoop om bedreigende gebieden terug te winnen en ze te veranderen in vruchtbare gronden voor leven en creativiteit.
À l’ombre de nos fantômes [In de Schaduw van Onze Geesten] combineert notities over een film die nog gemaakt moet worden of een essay dat nog geschreven moet worden. Op 29 april 2006 werd een boot met elf dode lichamen aan boord gesignaleerd voor de zuidoostkust van Barbados in het Caribisch gebied. Het spookschip dreef vier maanden lang op de Atlantische Oceaan met aan boord migranten uit Senegal, Guinee-Bissau en Gambia die vertrokken waren van de Kaapverdische Eilanden om de Canarische Eilanden te bereiken. De film maakt gebruik van de informatie die op het moment beschikbaar was om te proberen de koers van de boot te begrijpen gebaseerd op de wisselwerking tussen weersomstandigheden, oceaanstromingen en staatsgeweld en diens invloed. Een tweede serie opnames brengt een wandelaar en zijn schaduw samen. Een schaduw die hem op zijn beurt confronteert en vergezelt door zowel woestijnlandschappen als stedelijke ruimtes.
PAUZE
16:45–17:45: Magali Elali en Kenny Mala Ngombe — Fugitivity en Ruimte
Discussie (In het Engels)
Moderator: Rachael Moore
Magali Elali, curator, activist en oprichter van The Constant Now in Antwerpen opent de discussie met kunstenaar Kenny Mala Ngombe, wiens schilderijen de ficties rond de notie van anders-zijn en de mechanismen die "de Ander" voortbrengen proberen te ontrafelen. Deze sessie onderzoekt hoe Fugitivity verbonden is met de behoefte aan (veiligere) ruimtes, inclusieve praktijken, de kracht van tussenpersonen en de rol (en verantwoordelijkheden) van het institutionele culturele landschap dat tot op de dag van vandaag bijdraagt aan structureel racisme in de samenleving.
17:45–18:30: Sorana Munsya en Evelyn Simons — Open gesprek met het publiek en afsluiting van de panels
21:00–22:00: M I M I — Hybrid Live Set
De in Brussel gevestigde DJ en transdisciplinaire kunstenaar Maria Muehombo aka M I M I brengt een sonische performance die deels live soundscape en deels ritueel zal zijn, geïnspireerd door de discussies en concepten die gedurende de dag naar voren werden gebracht. Haar werk is geworteld in de continue conversatie met de natuur, waarbij ze zich laat inspireren door de grenzen tussen de natuurlijke wereld en de door de mens gebouwde omgeving, met een bijzondere focus op de impact van het Antropoceen. De artiest verkent klassieke muziek, clubmuziek en experimentele soundscapes, maar ook de percussie en ritmes van haar Afrikaanse (meer specifiek Angolese en Zambiaanse) afkomst, en zoekt naar de helende kracht van geluid door een meditatieve omgeving voor het publiek te creëren.
22:00–22:15: Nick Coutsier — Performance
De praktijk van danser en choreograaf Nick Coutsier is geïnspireerd door menselijke uitwisselingen en interacties, en in het bijzonder door fysieke intuïtie en individuele of collectieve instincten. Na een zelf geïnitieerde residentie bij Charleroi Danses in augustus 2023 presenteert Coutsier een nieuwe voorstelling voor Notes on Fugitivity, waarin hij noties van assimilatie en (on)zichtbaarheid schetst.
22:15–23:30: Nkisi — LIVE set
Nkisi, een veelgeprezen muzikant en producer, ontwikkelt een kenmerkend geluid dat beïnvloed wordt door voorouderlijke Kongo-ritmes, beat-based noise, het planetaire elektromagnetische raster en experimentele improvisatie. Onlangs lanceerde ze het platenlabel INITIATION en ook The Secret Institute, een onderzoeksplatform dat de geheimen en mysteries van vibrerende ritmes, rituelen als sociaal-politieke instrumenten, onzichtbare sonische gebaren en trancestrategieën onderzoekt. Geïnspireerd door het onderzoek naar Black Fugitivity zal ze gedurende de dag een sonische bijdrage leveren met improvisatiestukken. ‘s Avonds vervolgt ze met een set die put uit de talloze muzikale invloeden die ten grondslag liggen aan haar praktijk, maar ook uit de natuurlijke ecosfeer.
Nick Coutsier is een hedendaags danser. Hij studeerde aan het Koninklijk Artesis Plantijn Conservatorium in Antwerpen. In 2019 nam hij deel aan Beyoncé's Spirit video en was hij betrokken bij haar Black is King film. Momenteel werkt hij samen met de kunstenares Yseult en voor verschillende modehuizen als movement director. Hij werkt regelmatig samen met choreograaf Sidi Larbi Cherkaoui en zijn gezelschap Eastman. Coutsier is momenteel op tournee met Cherkaoui's nieuwe stuk VLAEMSCH (CHEZ MOI), in samenwerking met kunstenaar Hans op de Beeck en ontwerper Jan Jan Van Essche.
Véronique Clette-Gakuba is onderzoeker sociologie aan het onderzoekscentrum METICES van de Université Libre de Bruxelles (ULB). Haar werk richt zich op kwesties van kolonialiteit, negrofobie en processen van zwart verzet op het kruispunt van artistieke productie, politiek activisme en gemeenschapsonderzoek. Haar doctoraatsthesis (ULB) is getiteld "Épreuves de colonialité dans l'art et la culture. Faire exister un monde noir à Bruxelles" ["Bewijzen van kolonialiteit in kunst en cultuur. Een zwarte wereld doen bestaan in Brussel".] Véronique Clette-Gakuba is lid van Présences Noires, een collectief dat zich inzet voor de strijd tegen racisme.
Sofia Dati is curator visuele en audiovisuele kunsten van Beursschouwburg in Brussel, waar ze tentoonstellingen samenstelde van Ève Gabriel Chabanon, Sina Hensel en het collectief Black(s) to the Future, alsook verschillende filmprogramma's. Ze maakte deel uit van het curatorenteam van WIELS, Brussel in 2019-2021. Dati studeerde literatuurwetenschappen aan de Sorbonne Nouvelle Paris 3, cultuurwetenschappen aan de KU Leuven en curatorial studies aan de Accademia di Belle Arti di Roma. Ze schreef voor tijdschriften als Po&Sie, Arshake en Conceptual Fine Arts.
Magali Elali is een Belgische curator en activist die zich inzet om de stemmen van ondervertegenwoordigde kunstenaars te versterken. Ze heeft een master in kunstgeschiedenis en richtte in 2021 The Constant Now op, een netwerk en experimenteel platform dat geracialiseerde kunstenaars ondersteunt. Elali's curatoriële aanpak daagt traditionele tentoonstellingsformaten uit en stimuleert samenwerkingsverbanden met instellingen zoals Hof van Busleyden en S.M.A.K. Beweegt. Als onderdeel van het POC POC programma van The Constant Now ondersteunt Elali opkomende kunstenaars door inclusieve ruimtes te creëren waarin ze hun werk kunnen ontwikkelen en presenteren.
Hamedine Kane is een kunstenaar die de begrippen ballingschap, zwerven, erfgoed en het bewustzijn onderzoekt dat voortkomt uit de politieke ervaringen van bepaalde Afrikaanse landen na hun onafhankelijkheid, evenals de begrippen Afro-nostalgie en Afro-utopie. In 2018 was hij mede-initiatiefnemer van het samenwerkingsplatform School of Mutants in Dakar. Zijn werk was te zien op biënnales, musea, festivals en beurzen (Palais de Tokyo, Centre Pompidou, 12e Biënnale van Berlijn, 14e Biënnale van Dakar). Voor de jaren 2023-2024 is hij resident aan de Villa Medici in Rome.
Valérie Kanza doet al meer dan 20 jaar onderzoek naar de cruciale periode van de jaren 1940 tot 1960 in de internationale betrekkingen en de processen die leidden tot dekolonisatie. Door middel van schrijven en multimedia legt ze zich toe op de taak van herinnering in relatie tot kwesties van het postkoloniale wereldbeeld. Als kleindochter van Daniel Kanza (ABAKO) en nicht van Thomas Kanza bestudeerde ze de heimelijkheid van informatie-uitwisseling en wederzijdse hulpnetwerken tijdens het koloniale tijdperk. Meer bepaald heeft ze getracht de vergeten herinnering aan het Internationaal Centrum, dat door Présence Africaine in Brussel werd opgericht (1958-1960), te reconstrueren.
Nkisi is een in Londen gevestigde kunstenaar die werkt op het gebied van beeldende kunst en muziek. Ze is medeoprichter van NON Worldwide, een label en netwerk dat het web gebruikt om de onzichtbaarheid van zwarte en Afrikaanse culturen aan te vechten. Ze produceert intense en krachtige geluidswerken en installaties die beïnvloed zijn door oude Kongo-ritmes, noise ritmes en experimentele improvisatie. Onlangs lanceerde ze het label INITIATION en het onderzoeksplatform The Secret Institute, waar ze de geheimen en mysteries van vibrerende ritmes, ritueel als sociaal-politiek instrument, onzichtbare sonische gebaren en trancestrategieën onderzoekt.
Laura Nsengiyumva is kunstenaar, architect en onderzoeker. In haar interdisciplinaire praktijk onderzoekt Nsengiyumva thema's als de diaspora-ervaring, verborgen geschiedenissen, Noord-Zuidrelaties en empathie. Haar artivistische acties, zoals PeoPL en Queen Nikkolah, maken deel uit van haar onderzoeksproject "Shaping the presence of the African diaspora in Belgium". Nsengiyumva is verbonden aan het KASK Conservatorium / HOGENT en Howest als artistiek onderzoeker. Ze won de eerste prijs op het Kunstsalon in Gent in 2011 en de tweede prijs op de Biënnale van Dakar in 2012.
Maria Muehombo aka M I M I is een in Brussel gevestigde DJ en transdisciplinair kunstenaar. Haar werk wordt gedreven door een constant gesprek met de natuur, waarbij ze zich laat inspireren door de grenzen tussen natuurlijke werelden en het Antropoceen. Ze combineert haar Afro-Europese culturele erfgoed op verschillende manieren met sjamanistische praktijken en mengt genres, paletten en texturen om een uniek en avant-gardistisch geluid te creëren. Ze heeft internationaal opgetreden op gerenommeerde platforms zoals NTS Radio, Red Light Radio, Boiler Room, Electrafrik (SEN), Nyege Nyege (UG), Eurosonic (NL) en nog veel meer.
Kenny Mala Ngombe is een kunstenaar die de representatie en perceptie van het menselijk lichaam onderzoekt via schilderen, tekenen en beeldhouwen, maar ook via video, animatie en geluidscreatie. Zijn werk onderzoekt de manier waarop de fictieve aard van anders-zijn onze realiteit en samenleving infiltreert. Geïnspireerd door het Afro-surrealistisch Manifest probeert Mala Ngombe de onzichtbare wereld te ontkoppelen van de zichtbare wereld waarin we opereren, om zo onze vormen en lichamen te heroverwegen. In 2022 was hij in residentie bij MINO in Antwerpen. Hij werkte samen met Ancienne Belgique voor Black History Month in 2021 en nam deel aan talrijke tentoonstellingen in Vlaanderen en Brussel. Hij is medeoprichter van Customs & Borders, een kunstenaarscollectief dat actief was van 2021 tot 2023 en dat een bredere toegang tot Afro-centrische hedendaagse kunst nastreefde.
Rachael Moore is een LGBTQIA+ activist, facilitator en diversiteits- en inclusie-expert gevestigd in Brussel. In 2018 was ze medeoprichter van de Rainbow Nation vereniging, die zich inzet voor de zichtbaarheid en artistieke, culturele en maatschappelijke expressie van geracialiseerde LGBTQIA+ personen. Momenteel is ze lid van de stuurgroep biseksuele vertegenwoordigers van de International Lesbian and Gay Association-Europe.
Dit event vindt plaats op de eerste verdieping van K1. Deze zaal is jammer genoeg niet goed toegankelijk voor rolstoelgebruikers. Onze excuses voor het ongemak, we werken hard aan oplossing voor toekomstige evenementen.